Na pustynnych łąkach Namibii znajdują się tajemnicze "czarodziejskie kręgi", które fascynują naukowców od lat. Te puste plamy, które pojawiają się i znikają w ciągu wielu lat, nie doczekały się dotąd jednoznacznego wyjaśnienia. Badania prowadzone przez biologa Waltera Tschinkela ujawniają, że niektóre kręgi mogą istnieć nawet 75 lat, jednak ich powstawanie i znikanie wciąż pozostaje zagadką. Mimo różnych hipotez, żadna nie znalazła przekonującego potwierdzenia, co sprawia, że fenomen czarodziejskich kręgów wciąż intryguje badaczy i miłośników przyrody.

Na piaszczystych pustynnych łąkach Namibii w południowej Afryce pojawiają się zagadkowe puste plamy, nazywane "czarodziejskimi kręgami", które powstają i po wielu latach znikają bez znanego powodu. Nowe spojrzenie na te dziwne wzory nie rozwiązuje tej frapującej zagadki, lecz przynajmniej ujawnia, że największe z kręgów czasem istnienia dorównują okresowi życia człowieka.

Małe zaczarowane kręgi pozostają w miejscu przez ok. 24 lata, podczas gdy większe mogą istnieć nawet 75 lat - pokazuje badanie opisane w 2012 roku w periodyku PLoS ONE. Badanie wciąż jednak rzuca niewiele światła na to, dlaczego te kręgi powstają, istnieją, a następnie znikają z krajobrazu po całych dekadach.

Walter Tschinkel bada zagadkowe "czarodziejskie kręgi" w Namibii

"Trudno powiedzieć, dlaczego tak się dzieje", powiedział badacz Walter Tschinkel, biolog z Uniwersytetu Stanowego na Florydzie. "Istnieje wiele hipotez, jednak żadna nie doczekała się przekonującego dowodu".

Walter Tschinkel bada zagadkowe "czarodziejskie kręgi" w Namibii

Kręgi życia (i śmierci)

Tschinkel zainteresował się zaczarowanymi kręgami w 2005 roku podczas wyprawy do Rezerwatu Przyrody Namib Rand w południowo-zachodniej Namibii na Pustyni Namib. Było to jego pierwsze doświadczenie z okrągłymi osobliwościami, których dziesiątki tysięcy odsłaniają czerwoną piaszczystą glebę na tym obszarze. Krótko po pojawieniu się kręgów na ich brzegach wyrastają wysokie trawiaste pierścienie, podkreślające ogołocone miejsce.

Do tej pory niewielu badaczy zbadało zaczarowane pierścienie, częściowo dlatego, że pojawiają się one 180 kilometrów od najbliższej wioski. Jak mówi Tschinkel serwisowi LiveScience, jest to suchy obszar, po którym wędrują antylopy, strusie, leopardy i inne wielkie zwierzęta.

"Jeśli lubisz oddalone miejsca, to jest jak umieranie i wchodzenie do nieba, piękne pustynne miejsca", powiedział.

Na pierwszy rzut oka Tschinkel przyjął, że kręgi stanowiły podziemne termitiery. Wykopy nie wykazały jednak żadnego dowodu na obecność termitier pod czarodziejskimi kręgami. Inne wyjaśnienia, takie jak różnice w związkach organicznych lub wymarcie sadzonek w wyniku działania toksycznych oparów z gruntu, również nie znalazły potwierdzenia.

Jak jednak mówi Tschinkel, bardzo niewiele wiadomo nawet na temat cyklu życia tych kręgów. Postanowił to zmienić z pomocą pracowników rezerwatu, zdjęć satelitarnych oraz fotografii z powietrza. Porównując zdjęcia satelitarne z 2004 i 2008 roku ustalił, że kręgi są dość stabilne, wyrastają prawie w swoich pełnych wymiarach lub szybko rosną by te rozmiary osiągnąć. Najmniejsze mają średnicę 2 metrów, największe - prawie 12. Wiatry wywiewają piasek z tych miejsc, powodując w nich lekkie obniżenie gruntu. Ostatecznie w tych miejscach znów zaczynają rosnąć rośliny, rekolonizując kręgi i pozostawiając jedynie słabo zaznaczone "kręgi-duchy".

Przyjmując że całkowita liczba czarodziejskich kręgów na krajobrazie jest dość stała, Tschinkel wykorzystał zdjęcia satelitarne aby stwierdzić, w jakim tempie kręgi przechodzą od powstania przez dojrzałość do rewegetacji. To pozwoliło określić mniej więcej czas istnienia kręgów. Jak mówi Tschinkel, najprawdopodobniej istnieją one od 30 do 60 lat.

Uporczywa zagadka

Tschinkel mógł ustalić te liczby dzięki dofinansowaniu z Rezerwatu Przyrody Namib Rand, który umożliwia sponsorowanie czarodziejskich kręgów. Sponsorowane kręgi są oznaczane ceramicznym talerzem, zapisywane są też ich koordynaty GPS. W ciągu 10 lat programu sponsorskiego pracownicy rezerwatu sprawdzali stan sprzedanych kręgów. Tschinkel odkrył, iż zebrane przez nich dane wykazały podobny wiek czarodziejskich kręgów, co zdjęcia satelitarne.

Stwierdził również, że kręgi powstają tylko na piaszczystej glebie o minimalnej skalistości, oraz że nie powstają w wyniku przesuwania się wydm lub nawiewów osadowych, w których piaski są nanoszone przez wodę.

Niektóre z eksperymentów Tschinkela wciąż trwają, do tej pory jednak nie udało się ustalić pochodzenia kręgów. Tschinkel podejrzewa, że kręgi są efektem jakiejś formy naturalnej samoorganizacji roślin.

"Istnieją pewne modele matematyczne, które oparte są na pomyśle, że rośliny mogą przekazywać między sobą składniki odżywcze, co ma pozytywny wpływ na rośliny, gdy znajdują się blisko siebie, ale negatywny, gdy są od siebie bardziej oddalone", powiedział Tschinkel.

Według niego, oparte na tym modele komputerowe mogą generować krajobrazy, które wyglądają trochę jak pola czarodziejskich kręgów w Namibii. Nawet, jeśli ta hipoteza jest prawdziwa, nie wyjaśnia ona jednak, w jaki sposób rośliny tworzą ten wzór, a przynajmniej nie, kiedy gromadzą pożywienie z gleby, wykluczono również niektóre inne możliwe czynniki.

Według Tschinkela, przy niewielkiej liczbie osób badających kręgi, oraz przy braku funduszy na zgłębianie tajemnic krajobrazu południowej Afryki, czarodziejskie kręgi najprawdopodobniej pozostaną zagadką.

"Nie jestem zbytnio zmartwiony tym, że ta zagadka zostanie niedługo rozwiązana", powiedział. Uporczywość tej zagadki czyni ją nawet jeszcze bardziej intrygującą.

"To właśnie nauka, nieprawdaż?", powiedział Tschinkel. "Gdybyś znał odpowiedź przed czasem, nie byłoby tyle zabawy".

Stephanie Pappas, LiveScience.com

Tłumaczenie i opracowanie: Ivellios