Badania przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu w Leeds w USA rzucają nowe światło na zjawisko deja vu, zwłaszcza w kontekście osób niewidomych. Po raz pierwszy udokumentowano przypadek niewidomego, który doświadczył deja vu za pomocą zmysłów innych niż wzrok, takich jak zapach, słuch i dotyk. Odkrycia te podważają dotychczasowe teorie o oparciu tego zjawiska na opóźnieniu percepcyjnym w obrębie układu wzrokowego. Badacze podkreślają, że doświadczenie deja vu może być bardziej uniwersalne niż dotychczas sądzono i zasługuje na dalsze badania.

Niewidomy człowiek doświadczający deja vú. To brzmi jak zaprzeczenie - jednak pierwsze badanie tego rodzaju przypadku wywróciło do góry nogami całą teorię o deja vú. Tradycyjnie sądzi się, że obrazy z jednego oka są opóźniane i docierają do mózgu w kilka mikrosekund po obrazach z drugiego oka - powodując odczucie, że dana sytuacja była już wcześniej widziana. Jednakże badacze z Uniwersytetu w Leeds w USA donieśli o pierwszym przypadku niewidomego, który doświadczył deja vú poprzez zapach, słuch i dotyk.

Uniwersytet ten jest światowym liderem w badaniu deja vú. Szczegółowa praca uniwersyteckiego Instytutu Nauk Psychologicznych została opublikowana zarówno w mediach naukowych, jak i w serwisach informacyjnych. Praca ta szczególnie jest nakierowana na rozumienie chronicznego deja vú, przy którym pacjenci są nękani przez uczucie, że "byłem tutaj wcześniej".

W nowym artykule opublikowanym w dzienniku "Brain and Cognition" badacze Akira O'Connor i Chris Moulin opowiadają, jak zwykłe wydarzenia - typu rozpinanie kurtki przy usłyszeniu jakiegoś utworu muzycznego, czy usłyszenie urywka rozmowy podczas jedzenia obiadu w szkolnej stołówce - były przykładami wywołania deja vú u osoby niewidomej.

"Po raz pierwszy takie zjawisko zostało opisane w naukowej literaturze", powiedziała O'Connor. "Jest to bardzo przydatne, ponieważ dostarcza badania konkretnego przypadku, który zaprzecza teorii optycznego opóźnienia ścieżki. Chcielibyśmy rozmawiać więcej ze ślepymi ludźmi, choć nie ma żadnego powodu, by uwierzyć, że doświadczenia takich ludzi są nienormalne lub inne od doświadczeń innych ludzi. Optyczne opóźnienie ścieżki jest teorią dość starą, lecz wciąż szeroko pojmowaną - było podstawą sekwencji deja vú w noweli Josepha Hellera 'Catch-22'. Mamy więc silny dowód na to, że optyczne opóźnienie ścieżki nie jest wytłumaczeniem dla zjawiska deja vú. Odkrycia są tak oczywiste, tak intujcyjne, że dziwnym jest, że to badanie nie zostało wykonane nigdy wcześniej".

O'Connor przyznaje, że doświadczanie deja vú jest dla niej prawie niewytłumaczalne. "Ponieważ wygląda to tak subiektywnie, psychologia, w dążeniu do obiektywności, odsunęła się z dala od deja vú. Psycholodzy jednak przywieść na myśl sprawę typu 'Mam to na końcu języka', czyli uczucie towarzyszące nam, gdy nie potrafimy wypowiedzieć wymaganego słowa. Chcieliśmy dojść do takiego samego sposobu rozumienia deja vú".

Teza O'Connor, która zostanie uzupełniona w przyszłym roku, bierze pod uwagę doświadczenie z wprowadzeniem w deja vú poprzez hipnozę. "Teraz sądzimy, że doświadczenie deja vú jest wywoływane, kiedy praca obszaru mózgu odpowiedzialnego za koncentrację zostaje zaburzona", powiedziała O'Connor.

W jednym z eksperymentów studenci są proszeni o to, aby zapamiętali słowa, których zapomną po wprowadzeniu w stan hipnozy - wtedy jest im pokazywane ponownie to samo słowo w celu wywołania uczucia, że widzieli je już wcześniej. Około połowa studentów mówiła o uczuciu podobnym do deja vú - z czego połowa stwierdziła, że na pewno było to deja vú.

O'Connor chce prowadzić dalsze badania. "To by było naprawdę ciekawe, gdyby zrobiono jakieś neuroobrazowanie u ludzi podczas prawdziwego spontanicznego doświadczenia deja vú - jtrudno jednak mieć takich ludzi na zawołanie..."

ScienceDaily, 29 listopad 2006

Tłumaczenie: Ivellios