Gwiazda Betlejemska, opisana w Ewangelii Mateusza, stała się jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli Bożego Narodzenia. Jej tajemnicza natura budzi wiele kontrowersji i spekulacji. Czy była to cudowna manifestacja zwiastująca narodziny Jezusa, czy może naturalne zjawisko astronomiczne, takie jak kometa, supernowa, czy koniunkcja planet? W artykule przyjrzymy się różnym teoriom na temat gwiazdy, w tym propozycjom dotyczącym jej możliwego związku z astrolologią oraz hipotezom o jej kosmicznym pochodzeniu. Jakie wnioski można wyciągnąć z tych rozważań?

Gwiazda betlejemska. Czy była cudem, czy nadzwyczajnym wydarzeniem astronomicznym?

Gdy Jezus narodził się w Betlejem w Judei w czasach króla Heroda, przybyli do Jerozolimy magowie ze wschodu, mówiąc: "Gdzież jest ten, który się narodził, król żydowski? Bośmy widzieli gwiazdę jego na wschód słońca i przyjechaliśmy, abyśmy mu się pokłonili" (Mat 2;1-1)

Powyższy cytat to nowotestamentowy opis pojawienia się "gwiazdy betlejemskiej" - jednego ze stałych symboli okresu bożonarodzeniowego. Jej prawdziwa natura jest również obiektem kontrowersji i debaty.

Czy gwiazda betlejemska była paranormalnym wydarzeniem - cudem - oznajmiającym nadejście Mesjasza? Czy może była naturalnym, spektakularnym, niebiańskim wydarzeniem, które miało miejsce, jak wyliczyli historycy, akurat w czasie przyjścia na świat Jezusa?

Relacja biblijna

Ewangelia według świętego Mateusza jest jedyną księgą Nowego Testamentu, która wspomina o tajemniczej gwieździe. Według opisu przytoczonego przez Mateusza, "gwiazda" zachowywała się w następujący sposób:

"Oni tedy, wysłuchawszy króla, poszli; a oto ona gwiazda, którą widzieli na wschód słońca, prowadziła ich, aż przyszedłszy stanęła nad miejscem, gdzie było dzieciątko. A gdy ujrzeli onę gwiazdę, uradowali się radością bardzo wielką" (Mat 2;9-10)

Gwiazda - czymkolwiek nie była - poruszała się. Gwiazdy, w oczywistej relacji do innych gwiazd na nocnym niebie, nie poruszają się. One wydają się przemieszczać tylko w jedną stronę - ze wschodu na zachód - po nocnym niebie na skutek ruchu obrotowego Ziemi. Wędrują również po niebie ze wschodu na zachód przez wiele tygodni i miesięcy, gdy Ziemia okrąża słońce.

Magowie zobaczyli gwiazdę na wschodzie i poszli za nią, prawdopodobnie gdy przemieściła się na zachód. Równie dobrze możemy powiedzieć, że podążali za nią, jak przemierzała niebo, przez kilka dni albo tygodni... wtedy jednak ten niebiański obiekt dokonał czegoś niezwykłego - zatrzymał się i "stanął nad miejscem, gdzie było dziecię". Czymkolwiek nie był ten obiekt, zatrzymał się na niebie, więc magowie wiedzieli, gdzie znajdą dziecko. Nie ma żadnej innej wzmianki o zatrzymującej się gwieździe. Tylko ta jedna.

Czym więc była owa "gwiazda"? Prócz obserwacji, jak gwiazda się zatrzymała, Mateusz nie nadaje jej żadnych innych specyficznych cech. Relacja nie mówi, czy była ona nadzwyczajnie jasna, kolorowa albo z jeszcze innego powodu niezwykła. Tradycja utrzymuje, że była to niezwykle jasna gwiazda, ponieważ przykuła ona uwagę magów. Pewne badania wskazują jednak na to, iż owi magowie byli perskimi astrologami. Wobec tego gwiazda - która dla innych mogłaby wyglądać całkiem normalnie - dla nich miała jakieś znaczenie astrologiczne. Nadal jednak nie udało się wyjaśnić, w jaki sposób zatrzymała się ona na niebie.

Inne teorie

Istnieje kilka teorii - niektóre logiczne, niektóre dziwne - próbujących wyjaśnić, czym mogła być tajemnicza "gwiazda":

Supernowa. Supernowa to gwiazda, która przechodząc niejako w nowy etap życia eksploduje i wydziela ogromne ilości światła. W tym wypadku supernowa mogłaby być jedna i byłaby zbyt słabo widoczna, by można ją było dostrzec gołym okiem i w swojej nowej jasności mogła mieć jakieś znaczenie dla astrologów. Brytyjski astronom David H. Clark i jego dwaj współpracownicy ogłosili w Kwartalnym Dzienniku Królewskiego Brytyjskiego Stowarzyszenia Astronomicznego, że eksplozja supernowej miała miejsce wiosną 5 roku p. n. e. w konstelacji Koziorożca.

Kometa. Kometa również mogłaby zostać dostrzeżona przez astrologów - występowałby tu oczywisty ruch w stosunku do pozostałych gwiazd znajdujących się na niebie.

I, zależnie od trajektorii, mogłaby przez pewien czas stać w jednym miejscu nieruchomo. Ponieważ okazuje się, że kometa Halleya ukazała się w 12 roku p. n. e. (nikt nie wie na pewno, kiedy urodził się Chrystus, choć nasz kalendarz oparty jest na dacie jego narodzin jako 1 rok n. e., najpewniejsze przypuszczenia mówią o roku 2 lub 7 p. n. e.) to warto zauważyć, że komety były uznawane za zwiastuny zmian - zwykle jednak negatywnych. Starożytne chińskie zapiski astronomiczne pokazują, że w tym mniej więcej czasie na niebie niespodziewanie zaobserwowano dwa obiekty. Jeden z nich był kometą, która ukazała się w marcu 5 roku p. n. e. między Alpha i Beta Capricorni. Inna kometa ukazała się w marcu 4 roku p. n. e. w pobliżu Altair w konstelacji Wodnika.

UFO. Wielu ludzi wierzących, że tradycyjny bóg lub bogowie to tak naprawdę pozaziemscy goście, wysuwa pomysł, że "gwiazda" mogła być niezidentyfikowanym obiektem latającym - statkiem kosmicznym - który poprowadził magów do Betlejem. Ten pomysł jest doprawdy śmieszny i jak na razie jako jedyny wyjaśnia, w jaki sposób obiekt mógłby się nagle ukazać, przemieścić i zatrzymać nad miejscem narodzin Jezusa.

Historia jest wymysłem Mateusza. Zastanawiające jest, że żaden z trzech innych autorów ewangelii nie odwołał się do historii cudownej gwiazdy, która tak zadziwiła Mateusza. Istotnie ewangelia Łukasza jest poza mateuszową jedyną, która opisuje narodziny Jezusa (Marek i Jan od razu przechodzą do jego dorosłości), Łukasz nie wspomina jednak ani słowem o wędrownej gwieździe.

Czy jest to więc historia gwiazdy stworzona po to, aby utwierdzić boskość Jezusa? Martin Gardner pisze w czasopiśmie "Skeptical Inquirer": "Moim niezbyt pokornym zdaniem historia gwiazdy jest zwykłym mitem podobnym do wielu starożytnych legend o cudownym pojawieniu się gwiazdy, które ogłaszały wielkie wydarzenia, jak narodziny Cezara, Pitagorasa, Kryszny (zbawiciela hinduskiego) i innych sławnych psób i bóstw".

Najciekawsze teorie

Najbardziej prawdopodobne są teorie mówiące o tym, że gwiazda betlejemska była planetą lub połączeniem kilku planet:

Koniunkcja planetarna. Astronom Johannes Kepler wysunął w XVII wieku tezę, jakoby gwiazda betlejemska była połączeniem Jowisza i Saturna. Takie rzadkie połączenie miało miejsce w 7 roku p. n. e. w konstelacji Ryb, zodiakalnego znaku oznaczającego dobry okres dla Izraelitów. Kepler bardziej jednak skłaniał się ku supernowej.

John Mosley, nadzorca programowy w Griffith Observatory w Los Angeles (USA), sądzi, że bożonarodzeniowa gwiazda była rzadką serią koniunkcji planetarnych, które miały miejsce w latach 3 do 2 r. p. n. e. "Pokaz zaczął się rankiem 12 czerwca 3 roku przed naszą erą, kiedy Wenus mogła być widoczna bardzo blisko Saturna po wschodniej części nieba", mówi Mosley w jednym ze swoich artykułów. "Wtedy spektakularnie Wenus i Jowisz ustawiły się w parę 12 sierpnia w konstelacji Lwa, którego starożytni astrolodzy łączyli z przeznaczeniem Żydów. Między wrześniem 3 a czerwcem 2 roku Jowisz minął gwiazdę Regulus w konstelacji Lwa, odwrócił się i okrążył ją ponownie, potem okrążył gwiazdę po raz trzeci. Było to wydarzenie nadzwyczajne, odkąd astrolodzy uznawali Jowisza za planetę królewską, zaś Regulusa nazwali "królewską gwiazdą". Dopełnienie nadeszło 17 czerwca, kiedy to Jowisz wydawał się być tak blisko Wenus, że bez lunety wyglądał jak pojedyncza gwiazda".

Jowisz. Doktor Mike Molnar, astrofizyk, twierdzi, że znalazł solidny dowód na to, że gwiazdą betlejemską mogła być planeta Jowisz w formie starożytnej monety. Rzymska moneta przedstawiała astrologiczny znak dla Barana (znaku Żydów) i jasnego niebiańskiego obiektu. Molnar sądzi, że tym obiektem jest Jowisz: "Jowisz ulegał dwukrotnie zaćmieniom przez księżyc w konstelacji Barana w 6 roku p. n. e. Jowisz był królewską "gwiazdą", która przyznawała królestwa - władza była rozszerzana, gdy Jowisz znajdował się w zamkniętych połączeniach z księżycem... Istnieje potwierdzenie od pewnego rzymskiego astrologa, że 17 kwietnia 6 roku p. n. e. ludzie uwierzyli, że Jowisz ogłosił narodziny boskiego, nieśmiertelnego i wszechmocnego człowieka noszącego znak Żydów, którym był właśnie Baran".

Jak sądzisz? Czy gwiazda betlejemska była dziełem obcych, tworem naturalnym, nadzwyczajnym wydarzeniem astronomicznym, czy może zwykłą bajką? A może tym, w co wierzono przez wieki: cudem?

Stephen Wagner, paranormal.about.com

Tłumaczenie: Ivellios