W ostatnich latach temat telepatii i zjawisk psychicznych zyskał na znaczeniu w debatach naukowych, zwłaszcza po wypowiedziach uznawanych za sceptyczne psychologów, takich jak Richard Wiseman i Chris French, którzy przyznali, że dowody na istnienie telepatii są na tyle mocne, iż zasługują na poważniejsze rozważenie. W artykule podejmowane są kontrowersje związane z parapsychologią, jej wpływem na współczesne nauki, a także rola psychologów, którzy, w przeciwieństwie do fizyków, często pozostają sceptyczni wobec takich zjawisk.

Niedawno dziennikarz Steven Volk był zaskoczony, odkrywając, że czołowy psycholog-sceptyk Richard Wiseman przyznał, że dowody na istnienie telepatii są na tyle mocne, że "zgodnie ze standardami każdego innego obszaru nauki, istnienie [telepatii] jest potwierdzone". Pan Volk napisał: "Jak piszę w Fringe-ology, jeszcze trudniejsze do uwierzenia jest to, że inny wiodący sceptyk, Chris French, się z nim zgadza".

Pan Volk był nawet jeszcze bardziej zaskoczony, dowiedziawszy się, że w 1951 roku psycholog Donald Hebb napisał:

"Dlaczego nie akceptujemy postrzegania pozazmysłowego jako faktu psychologicznego? Rhine dostarczył wystarczających dowodów, aby przekonać nas prawie o wszystkim... jeśli chodzi o mnie, na tę chwilę nie akceptuję ESP, ponieważ nie ma to sensu. Moje zewnętrzne kryteria, zarówno w zakresie fizyki jak i fizjologii, mówią, że ESP nie jest faktem, mimo iż opisano dowody środowiskowe. Nie widzę innych podstaw, dla których moi koledzy to odrzucają... wciąż może się okazać, że Rhine ma rację, mimo iż wydaje mi się to nieprawdopodobne, a moje odrzucenie jego poglądów jest - w dosłownym znaczeniu tego słowa - uprzedzeniem".

Cztery lata później George Price, wówczas asystent badawczy na Wydziale Medycyny Uniwersytetu Minnesota, opublikował w prestiżowym dzienniku "Science" artykuł, który rozpoczynał się słowami:

"Wierzący w zjawiska psychiczne... przypuszczalnie odnieśli decydujące zwycięstwo i dosłownie uciszyli przeciwników... to zwycięstwo jest wynikiem ostrożnych eksperymentów i inteligentnej argumentacji. Tuziny eksperymentatorów otrzymało pozytywne wyniki w eksperymentach ze zdalnym postrzeganiem, a procedury matematyczne zostały przyjęte przez czołowych statystyków... praktycznie jedyną obroną sceptycznych naukowców przed tymi wszystkimi dowodami jest ignorancja".

Price zaznaczył jednak, że "ESP jest niekompatybilne z obecnie obowiązującymi teoriami naukowymi" i zapytał:

"Skoro więc parapsychologia i współczesna nauka są ze sobą niekompatybilne, dlaczego nie odrzucić parapsychologii? Mamy wybór między wiarą w coś "naprawdę rewolucyjnego" i "radykalnie sprzecznego ze współczesnym myśleniem" a wiarą w oszustwo i samozłudzenie. Co jest rozsądniejsze?"

Mamy więc dwóch sceptyków przyznających, że gdyby to było jakiekolwiek inne pole badań, wówczas dane z eksperymentów przekonałyby ludzi już w 1950 roku.

Tak jak wcześniej Price i Hebb, tak również Wiseman i French utrzymują, że twierdzenie o telepatii jest tak nadzwyczajne, że potrzebuje dowodu o wyższym poziomie niż normalnie tego wymagamy. Dlaczego tak powinno być? Większość ludzi wierzy w rzeczywistość telepatii opartą o ich własne doświadczenia i są zaintrygowani, gdy opisuje się ją jako "nadzwyczajną".

Staje się to jeszcze bardziej zadziwiające, gdy ankiety pokazują, że duża część naukowców akceptuje możliwość istnienia telepatii. Dwie ankiety przeprowadzone na ponad 500 naukowcach w jednym przypadku i ponad 1000 w drugim wykazały, że większość respondentów uznaje postrzeganie pozazmysłowe za "wiążący" lub "bardzo prawdopodobny" fakt: 56 procent w pierwszej ankiecie i 67 procent w drugiej.

Sondy takie jak te sugerują, że większość naukowców interesuje się i ma umysł otwarty na psionikę. To jednak wydaje się nie działać w jednej dziedzinie: psychologii. W poprzednim badaniu tylko 3 procent naukowców przyrodniczych uznawało ESP za "niemożliwe", takie zdanie wyznawało jednak 34 procent psychologów. W rzeczywistości, obecnie najbardziej prominentni sceptycy w temacie zdolności psychicznych - tacy jak Wiseman, French, James Alcock, Susan Blackmore czy Ray Hayman - to psycholodzy. Wyjątkiem jest biolog Richard Dawkins, podobnie jednak jak Wiseman i French, on również stwierdził, że istnienie telepatii "wywróciłoby zasady fizyki do góry nogami".

Nie udało się wyszydzić innych obszarów nauki?

Psycholog James Alcock napisał niedawno, że twierdzenia o parapsychologii "rzucają wyzwanie współczesnemu naukowemu światopoglądowi. To samo przez się nie oznacza, że parapsychologia jest w błędzie, ale, jak wskazał znakomity neuropsycholog Donald Hebb, gdyby twierdzenia parapsychologii okazały się prawdziwe, oznaczałoby to, że fizyka i biologia oraz neurologia są potwornie błędne w pewnych swoich podstawowych założeniach".

Ani jednak Alcock, Hebb, Wiseman ani też French nie zaprzątają sobie głów wyjaśnianiem, w jaki sposób twierdzenia parapsychologii "rzucają wyzwanie" nauce, czy też jak "fizyka i fizjologia mówią, że ESP nie jest faktem". Rzadko jednak sceptycy wspierają to stwierdzenie konkretnymi przykładami. Jak wykazuję w mojej najnowszej książce "Science and Psychic Phenomena", z rzadka ale jednak robią to, niezmiennie przywołują zasady klasycznej fizyki, które jak wiadomo są fundamentalnie niepoprawne od ponad 75 lat.

Wielu czołowych fizyków, takich jak Henry Margenau, David Bohm, Brian Josephson czy Olivier Costra de Beauregard często wskazywało jednak, że żaden element fizyki kwantowej nie zabrania istnienia zjawiskom psionicznym. Costra de Beauregard utrzymuje nawet, że teoria fizyki kwantowej dosłownie domaga się istnienia zjawisk psionicznych. Fizyk Evan Harris Walker rozwinął nawet model teoretyczny PSI oparty o formułę mechaniki kwantowej von Neumanna.

Argument Raya Haymana z 1996 roku (opublikowany w "Skeptical Inquirer"), mówiący że akceptacja PSI wymagałaby "porzucenia względności i mechaniki kwantowej w ich obecnych kształtach", okazuje się w takim razie bezsensowny. Stwierdzenie Haymana stoi w sprzeczności ze stwierdzeniem fizyka teoretycznego Costa de Beauregard, który napisał: "relatywistyczna mechanika kwantowa jest schematem konceptualnym, w którym zjawiska takie jak psychokineza czy telepatia, dalekie od bycia nieracjonalnymi, powinny być spodziewane jako bardzo racjonalne".

Jak wspomniano wcześniej, trzymanie się starej metafizyki nauki wydaje się być dużo bardziej powszechne wśród psychologów aniżeli fizyków. Sceptycy, tacy jak pani psycholog Susan Blackmore, w swojej naiwności mówią, że istnienie PSI jest niekompatybilne z "naszym naukowym światopoglądem" - ale czyim światopoglądem? Psionika z całą pewnością jest niekompatybilna ze starym światopoglądem naukowym, opartym na mechanice Newtona i psychologii behawioryzmu. Nie jest niekompatybilna z rozwijającym się naukowym światopoglądem opartym o mechanikę kwantową, neurologię i psychologię kognitywną.

Nawet jednak zanim mechanika kwantowa zaczęła w latach dwudziestych XX wieku zastępować mechanikę klasyczną, wielu fizyków było dużo bardziej otwartych na badanie zjawisk psionicznych aniżeli większość dzisiejszych psychologów. Zdumiewająca liczba najbardziej prominentnych fizyków XIX wieku wyrażała zainteresowanie badaniami psychicznymi, włączając: Williama Crookesa, wynalazcę rury do obserwacji promieniowania katodowego używanej dziś w telewizorach i monitorach komputerowych; J. J. Thompsona, który zdobył nagrodę Nobla w 1906 roku za odkrycie elektronu; czy Lord Rayleigh, uznawany za jednego z największych fizyków końca XIX wieku, zdobywcę nagrody Nobla z fizyki w 1904 roku.

Oczywiście, ludzie ci byli często krytykowani i bezlitośnie wyśmiewani przez swoich kolegów za wysiłki w zakresie badania takich czy innych niezwykłych zjawisk.

Współczesna fizyka jest jednak bardzo odmienna od klasycznej fizyki XIX wieku, nadszedł więc czas, kiedy zrozumieli to sceptyczni psycholodzy. Wielki psycholog Gardner Murphy, przewodniczący Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego, a później Amerykańskiego Towarzystwa Badań Psychicznych, namawiał swoich kolegów po fachu, aby lepiej zaznajomili się ze współczesną fizyką.

"...trudność tkwi na poziomie fizyki, nie psychologii. Psycholodzy mogą być nieco oszołomieni, gdy spotkają współczesnych fizyków, którzy z łatwością zajmują się tymi zjawiskami, w istocie traktują je dużo bardziej poważnie aniżeli psycholodzy, jako fizycy mówią że nie są już ograniczeni rodzajami rozproszenia energii Newtona, prawem odwrotności kwadratu, itd., z którymi naukowcy byli niegdyś bardzo związani... psycholodzy przypuszczalnie będą świadkami okresu powolnej, ale pewnej, erozji słodko ekskluzywnego podejścia, które jawiło im się jako jedyne właściwe naukowe podejście na tym polu. Dane z parapsychologii będą prawie pewnie w harmonii z ogólnymi zasadami psychologicznymi i będą raczej łatwo asymilowane z systematycznymi podstawami psychologii jako nauki gdy wyobrażana wcześniej poprawność newtonowskiej fizyki zostanie odłożona na bok, a zastąpi ją współczesna fizyka".

Chris Carter

Artykuł opublikowany na łamach serwisu RealitySandwich.com

Tłumaczenie i opracowanie: Ivellios

Chris Carter zdobył wykształcenie i tytuł magistra na Uniwersytecie w Oxfordzie. Jest autorem książek: "Science and Psychic Phenomena", "Science and the Near-Death Experience" oraz "Science and the Afterlife Experience (Inner Traditions)". Pochodzi z Kanady, obecnie pracuje z naukowcami z całego świata.

Źródła:

Alcock, J.E., 1981. Parapsychology: Science or Magic? New York: Pergamon.

Alcock, J.E., 1985. "Parapsychology: the Spiritual Science". Free Inquiry, 5 (2), str. 25-35.

Costa de Beauregard, Olivier, 1975. "Quantum Paradoxes and Aristotle's Twofold Information Concept," in Laura Oteri, editor, Quantum Physics and Parapsychology (New York: Parapsychology Foundation, 1975), str. 91 - 102.

Costa de Beauregard, Olivier, 1979. "The Expanding Paradigm of the Einstein Theory," in A. Puharich, editor, The Iceland Papers (Amherst: Essentia Research Associates, 1979), str. 161-191.

Evans, Christopher, 1973. "Parapsychology - what the questionnaire revealed," New Scientist, 25, January 1973, str. 209.

Hyman, R. 1996b. "The Evidence for Psychic Functioning: Claims vs. Reality," Skeptical Inquirer, March/April 1996, str. 24-26.

Price, George, R. 1955. "Science and the Supernatural," Science Volume 122, number 3165, August 26, str. 359-367.

Wagner, Mahlon, i Mary Monet, 1979. "Attitudes of College Professors Toward Extra-Sensory Perception," Zetetic Scholar, 1979, 5, str. 7 - 16.

Walker, E.H. 1979. "The Quantum Theory of Psi Phenomena," Psychoenergetic Systems, Vol. 3, str. 259 - 299